Μαθησιακές δυσκολίες είναι ένας γενικός όρος ο οποίος αναφέρεται σε μια ετερογενή ομάδα διαταραχών που προέρχονται από σοβαρές δυσκολίες στην εκμάθηση και στη χρήση του λόγου, της ανάγνωσης, της γραφής, της λογικής σκέψης και των μαθησιακών καταστάσεων.
Ο όρος «Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες» αναφέρεται σε μια ξεχωριστή κατηγορία δυσκολιών που αφορούν τη μάθηση και πιο συγκεκριμένα την επεξεργασία του γραπτού λόγου. Ανάμεσά τους και ηπολυσυζητημένη Δυσλεξία.

Οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες εκφράζονται με την έντονη και επίμονη δυσκολία του μαθητή να αποκτήσει τις ικανότητες ανάγνωσης, ορθογραφημένης γραφής και/ ή τη μαθηματική ικανότητα σε βαθμό ανάλογο με τη χρονολογική του ηλικία, τη νοημοσύνη του και την εκπαίδευση που έχει λάβει.
Υπάρχουν τρεις κατηγορίες Ε.Μ.Δ.:
Α) Διαταραχή της ανάγνωσης
Β) Διαταραχή της γραπτής έκφρασης/ γραφής
Γ) Διαταραχή των μαθηματικών

Διαταραχή της Ανάγνωσης

  • Έλλειψη ευχέρειας στην ανάγνωση, όχι αρκετά γρήγορος ρυθμός
  • Το παιδί δείχνει με το δάχτυλο το σημείο που διαβάζει
  • Το παιδί κινεί το κεφάλι καθώς διαβάζει, για να μη χάσει το σημείο στο οποίο βρίσκεται
  • Αντικατάσταση, επανάληψη, αντιστροφή γραμμάτων και συλλαβών που συνθέτουν μια λέξη (ξήνω/ψήνω, τρέεχω/τρέχω, πάτνα/πάντα)
  • Καθρεπτική ανάγνωση
  • Δυσκολία στην ανάγνωση και την προφορά ασυνήθιστων ή/και πολυσύλλαβων λέξεων
  • Παράλειψη φθόγγων σε απλές λέξεις (πόρτα/πότα)
  • Παράλειψη συλλαβών (καράβι/κάβι)
  • Λανθασμένη προφορά λέξεων (αστέρι/ασκέρι)
  • Προβλήματα κατανόησης κειμένου
  • Παραλείπει, επαναλαμβάνει ή προσθέτει λέξεις στο κείμενο όταν διαβάζει
  • Δεν αναγνωρίζει γνωστές λέξεις
  • Πηδάει σειρές, διαβάζει την ίδια σειρά δύο φορές

Διαταραχή της Γραπτής Έκφρασης

  • Αντικατάσταση, επανάληψη, αντιστροφή γραμμάτων και συλλαβών που συνθέτουν μια λέξη (ξήνω/ψήνω, τρέεχω/τρέχω, πάτνα/πάντα)
  • Καθρεπτική γραφή γραμμάτων ή λέξεων (ε/3)
  • Κακή ακουστική διάκριση φωνηέντων
  • Αντικατάσταση φθόγγων (ε/α, χ/θ, μ/ν)
  • Παράλειψη φθόγγων σε απλές λέξεις (πόρτα/πότα)
  • Παράλειψη συλλαβών (καράβι/κάβι)
  • Παράληψη καταλήξεων (-ς)
  • Δυσκολία στην αντιστοιχία συμβόλων-ήχων (γραφημάτων-φωνημάτων)
  • Η αυθόρμητη γραφή είναι δυσανάγνωστη
  • Προσπάθεια αποφυγής του γραψίματος
  • Ακαταστασία στο φύλλο και γενικότερα στο τετράδιο
  • Χρήση κεφαλαίων γραμμάτων ανάμεσα στα μικρά (πΑράΘυρο)
  • Ανορθογραφία
  • Άσχημος γραφικός χαρακτήρας


Διαταραχή των Μαθηματικών
Παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες:

  • Σε δραστηριότητες, που αφορούν την αντίληψη ποσότητας, ομαδοποιήσεις, σειροθετήσεις, ταξινομήσεις, διάκριση των αριθμών, γνώση της σειράς των αριθμών, αρίθμηση-μέτρηση αντικειμένων.
  • Αριθμητικά δεδομένα, χρήσιμα σε πολλές αριθμητικές διαδικασίες, αγνοούνται ή υπάρχει ελλιπής και λανθασμένη χρήση τους. Έτσι είναι δύσκολη η χρήση της αυτοματοποιημένης για άλλους διαδικασίας του ανεβαίνω δύο-δύο, πέντε-πέντε, δέκα-δέκα κλπ., καθώς και η κατανόηση της ποσότητας μηδέν.
  • Στις πράξεις πρόσθεσης στο επίπεδο υπέρβασης της δεκάδας.
  • Σε κάθετες πράξεις γίνεται λανθασμένη τοποθέτηση των αριθμών και οι αριθμοί προστίθενται ή αφαιρούνται όπως «βολεύει» καλύτερα.
  • Στις πράξεις πολλαπλασιασμού και διαίρεσης, ανυπέρβλητες δυσκολίες προκαλούν τόσο η ελλιπής γνώση της προπαίδειας, όσο και τα ελλείμματα στις πράξεις της πρόσθεσης και αφαίρεσης.
  • Δυσκολία στην κατανόηση συνολικά του προβλήματος. Δεν εντοπίζονται και δεν αξιολογούνται επαρκώς οι χρήσιμες για τη λύση πληροφορίες, ούτε επιλέγεται μια συγκεκριμένη ακολουθία ενεργειών, αλλά κάποια από τα νούμερα χρησιμοποιούνται τυχαία, για την εκτέλεση πράξεων, χωρίς να μπορεί να αιτιολογηθεί η σκοπιμότητά τους.
  • Προβλήματα μνήμης όταν δε μπορούν να ανακαλέσουν γρήγορα και αυτόματα αριθμητικές πράξεις.


Γενικότερες δυσκολίες παιδιών με Μαθησιακές Δυσκολίες

  • Δυσκολία στη διάκριση αριστερής και δεξιάς πλευράς τόσο του σώματος του ιδίου όσο και του σώματος του ατόμου που βρίσκεται απέναντι.
  • Σύγχυση ως προς το κυρίαρχο μάτι, χέρι, πόδι.
  • Δυσκολία με τις έννοιες της σειροθέτησης και του προσανατολισμού (π.χ. δυσκολία του παιδιού να μάθει τη σωστή σειρά των μηνών του έτους, των ημερών της εβδομάδας, δυσκολία να διακρίνει το βορρά από το νότο).
  • Δυσκολία στην αντίληψη της έννοιας του χρόνου (πότε έγινε ένα γεγονός, τις έννοιες του «πριν» και «μετά»).
  • Πιθανή οπτικο-αντιληπτική ανεπάρκεια που δυσχεραίνει την αντίληψη και τη διάκριση μορφών, συμβόλων, σχημάτων.
  • Χρησιμοποιούν περισσότερο οπτικό λεξιλόγιο.
  • Δυσκολίες πρόσληψης και επεξεργασίας πληροφοριών.
  • Δυσκολίες απομνημόνευσης (αδύναμη βραχυπρόθεσμη μνήμη)
  • Δυσκολίες με αυτορρυθμιστικούς μηχανισμούς, όπως ο αυτοέλεγχος, ο σχεδιασμός, η δοκιμή, η αναθεώρηση και η ενεργητική προσπάθεια για μνημονική λειτουργία.
  • Δυσκολίες σε έργα που απαιτούν διαδικασίες γενικού ελέγχου και στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων.
  • Δυσκολίες στην αντίληψη, προσοχή, κωδικοποίηση, συγκράτηση και στην ανάσυρση των πληροφοριακών ερεθισμάτων.
  • Δεν κατέχουν επαρκείς γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές.

Με τι μπορούν να συνυπάρχουν οι μαθησιακές δυσκολίες:

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας
Περίπου το 20% – 25% των παιδιών και εφήβων με Μ.Δ. έχουν και Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής–Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ), δηλαδή συμπτώματα απροσεξίας, υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας.
Συναισθηματικές Διαταραχές
Τα παιδιά και οι έφηβοι με Μ.Δ. έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, εξαιτίας των αλλεπάλληλων αποτυχιών και της απόρριψης που βιώνουν καθημερινά τόσο σε ακαδημαϊκό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Έτσι, εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης από τους συμμαθητές τους.
Παραπτωματική Συμπεριφορά
Ένα μικρό ποσοστό παιδιών με Μ.Δ. εμφανίζει στην εφηβεία αντικοινωνική συμπεριφορά. Η σχολική αποτυχία οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, απογοήτευση, παραίτηση και επιθετικότητα. Η απόρριψη που βιώνουν μπορεί να τα οδηγήσει τελικά στην περιθωριοποίηση τόσο στο σχολικό όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Παγκοσμίως ο μόνος ενδεδειγμένος και αποδεκτός τρόπος για την αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών, είναι η εφαρμογή ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων αποκατάστασης. Τέτοια προγράμματα πρέπει να είναι εξατομικευμένα και αυστηρά δομημένα, να βασίζονται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε μαθητή, να παρεμβαίνουν στους τομείς δυσκολίας του, δηλαδή στην ανάγνωση, τη γραφή, την ορθογραφία, τη γραπτή έκφραση, την αριθμητική και να τον στηρίζουν ψυχολογικά.

Πρέπει να παρέχουν προσαρμοσμένη βοήθεια σύμφωνα με το ρυθμό και τις ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή και να στοχεύουν στο να ξεπεράσει ο μαθητής πολλές από τις δυσκολίες του και να αποκτήσει σταδιακά τις δεξιότητες αυτορύθμισης και αυτονομίας που απαιτούνται, ώστε να μάθει να οργανώνει, να εκτελεί και να επανελέγχει ο ίδιος τα καθήκοντα και τις εργασίες του. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να ενισχυθεί σε μεγάλο βαθμό η αυτοεκτίμησή του, το κίνητρό του για μάθηση και τελικά η σχολική του επίδοση.

Με την κατάλληλη και εξειδικευμένη βοήθεια που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του, ο μαθητής συνεργάζεται με μεγάλη υπομονή και προσπαθεί πολύ για να βελτιωθεί.

Τονίζεται ότι η παρέμβαση στοχεύει στη βελτίωση και όχι στην εξάλειψη των μαθησιακών δυσκολιών τού μαθητή.Η έναρξη του προγράμματος αποκατάστασης θα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν νωρίτερα. Έτσι, αποφεύγεται η συσσώρευση των δυσκολιών, η οποία αυξάνει τις πιθανότητες να οδηγηθεί ο μαθητής στη σχολική αποτυχία και περιορίζει σημαντικά τα περιθώρια βελτίωσής του. Τέλος, η συνεργασία ανάμεσα στους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους ειδικούς, είναι απαραίτητη για την ουσιαστική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του μαθητή με Μαθησιακές Δυσκολίες.